Enschede – 8 februari 2016

Aan de leden van de Vaste Commissie voor Buitenlandse Zaken

Betreft: aanvullende artikel-100-brief Nederlandse bijdrage aan de strijd tegen ISIS

Geachte leden van de Vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken,

Sinds het besluit van de Nederlandse regering in september 2014 om deel te nemen aan de luchtaanvullen om ISIS te bestrijden – en overigens ook in de jaren daarvoor – heeft de Aramese Beweging voor Mensenrechten (ABM) u in meerdere brieven, e-mails en ontmoetingen gewezen op de zeer beperkte effectiviteit van dit ogenschijnlijk machtige wapen. De luchtaanvallen stoppen de aanvoer van steeds weer nieuwe wapens, rekruten en financiële middelen naar het door ISIS beheerste en geterroriseerde gebied namelijk niet en beschermen de in dit gebied of aan de frontlinie levende burgerbevolking op geen enkele wijze tegen de terreur van ISIS die zich met name richt tegen de aanhangers van religieuze minderheden in Irak en Syrië zoals jezidi’s en christenen. Ook dit laatste weigert de regering in woord en daad te erkennen.

We komen op deze kritiekpunten terug bij de bespreking van een aantal onderwerpen die ons in de aanvullende artikel-100-brief opvielen.

1. Op pagina 1 spreekt de regering haar afschuw uit over de vernietiging door ISIS van het 1400 jaar oude St.Eliyah-kooster. Het is echter slechts één van de vele onderdelen van het Aramees erfgoed in Syrië en Irak die door ISIS is vernietigd of bedreigd wordt. Hiertoe behoren talloze kerken en kloosters, onder andere in Mosul, maar ook de in centraal Syrië gelegen tempelstad Palmyra die een groot aantal maanden na de start van de bombardementen van de anti-ISIS-coalitie door ISIS is ingenomen. Is de politieke inzet om de Syrische regering van Assad op geen enkele manier te laten profiteren van de luchtacties van de coalitie belangrijker dan het behoud van dit (Aramese) werelderfgoed? Vragen hierover misten we in de schriftelijke feitelijke vragenronde.

2. Op diezelfde pagina wordt gesproken over de burgerslachtoffers die in de strijd tussen ISIS, Iraakse en Koerdische milities worden gemaakt. In tweetal recente brieven hebben over geweldsincidenten in de Syrische grensstad Qamishli hebben we u erop gewezen dat het hier helaas niet altijd om burgers gaat die helaas op de verkeerde plaats en op het verkeerde tijdstip in de vuurlinie kwamen, maar ook om gerichte acties tegen burgers van en andere etniciteit of religieuze achtergrond. Het Amnesty-rapport dat de regering zelf aanhaalt in de antwoorden op de schriftelijke vragen 235 en 236 bevestigt dat dit type geweld door Koerdische milities tegen de Arabische burgerbevolking in Irak wordt ingezet en als ABM hebben we goede gronden te geloven dat het geweld in Qamishli doelgericht tegen Aramese burgers wordt gepleegd. Bij de steun aan Koerdische milities zou de Nederlandse regering het afzien van dergelijke gewelddaden als criterium moeten laten gelden.

3. Op de overgang van de eerste naar de tweede pagina benadrukt de regering het belang om de doorvoer van wapens, geld, voertuigen en strijders vanuit Syrië naar Irak te stoppen. Dit stoppen is zelfs de centrale doelstelling van de in de brief genoemde uitbreiding van het militaire operatiegebied. De via Syrië doorgevoerde wapens, voertuigen, strijders en financiële middelen vinden echter (voor het overgrote deel) niet hun oorsprong in Syrië zelf, maar komen van elders en in hoofdzaak over de grens tussen Syrië en Turkije. In een rapport dat we vóór de zomer van 2014 aan uw Kamer hebben aangeboden over de Turkse betrokkenheid bij de wandaden in Syrië hebben we dit uitgebreid gedocumenteerd en uw Kamer heeft er sindsdien ook regelmatig vragen over gesteld aan de regering. Maar zelfs in de beantwoording van de schriftelijke vragen blijft de regering ontkennen dat de Turks-Syrische grens een probleem is en herhaalt ze zonder enige kritiek de bewering van de Turkse regering er alles aan te doen om de doorvoer van strijders, wapens en voertuigen naar ISIS en andere jihadistische strijdgroepen in Syrië te stoppen. Een interessante vraag zou zijn via welke andere route de strijders, wapens en voortuigen op de door onze F16’s te bombarderen doorvoerroutes volgens de Nederlandse regering Syrië binnen komen. En mocht de Turkse regering in gebreke blijven om deze doorvoer te stoppen, geld het volkenrechtelijk mandaat om Oost-Syrië te bombarderen dan ook voor de Turkse regio langs de grens met Syrië?

4. Halverwege pagina 2 wordt gesproken over de opvang van ontheemden in de Koerdische Autonome Regio (KAR). Op pagina 8 stelt de regering dat vluchtelingen uit de “soennitische” (maar ook door veel Aramese christenen bewoonde) provincie Ninewa momenteel moeilijk toegang verkrijgen tot de KAR. Ons bleek al eerder – in het voorjaar 2014 hebben we dat ook gewisseld met toenmalig staatssecretaris Teeven – dat niet-Koerdische vluchtelingen in de KAR duidelijk als tweederangs vluchteling werden behandeld en dus minder toegang tot bepaalde faciliteiten hadden dan Koerdische vluchtelingen. Dit lijkt ons een relevant punt om bij de Koerdische autoriteiten in de KAR aan de orde te stellen.

5. Bovenaan pagina 3 wordt, op basis van VN Veiligheidsraadsresolutie 2254, gesproken over “safe havens” voor ISIS die uitgeschakeld moeten worden. Dit is bij ons weten de eerste keer dat de term “safe haven” door de VN wordt gebruikt om uit te schakelen schuilplaatsen van terroristen mee aan te duiden, in plaats van te beschermen toevluchtsoorden voor de door die terroristen of anderen belaagde burgerbevolking. Een saillant teken dat de bescherming van de burgerbevolking kennelijk niet op de eerste plaats (meer) staat in de strijd tegen ISIS. Met anderen maken we ons grote zorgen over deze kennelijke verschuiving van de focus en zelfs van de betekenis van bepaalde termen.

6. Bovenaan pagina 5 wordt gesproken over de Nederlandse steun aan de Syrische oppositie en Syrische vrouwenorganisaties om deel te (kunnen) nemen aan of in ieder geval gehoord te worden bij de vredesonderhandelingen. Aan de vooravond van het vorige onderhandelingsinitiatief, in januari 2014, heeft ABM o.a. bij de Nederlandse regering aangedrongen op een soortgelijke steun aan vertegenwoordigers van etnische en religieuze minderheden, in het bijzonder die van de verschillende Syrische kerken omdat ook hun stem gehoord moet worden bij de discussie over de toekomstige inrichting van Syrië wil de christelijke kerk die daar begonnen is überhaupt nog overlevingskansen hebben in haar bakermat. Het deed ons goed te zien dat de Kamer daar in de schriftelijke ronde ook om heeft gevraagd, maar het antwoord van de regering is ronduit teleurstellend. Ze put zich uit in vaagheden omdat het met naam en toenaam benoemen van organisaties die zij ondersteunt hun veiligheid in gevaar zou brengen, terwijl de gesteunde vrouwenorganisaties in het antwoord op vraag 87 met naam en toenaam wordt genoemd. We roepen uw Kamer op om geen genoegen te nemen met dit vage antwoord van de regering en duidelijk te maken dàt zij zich er sterk voor maakt dat de (kleinere) etnische en religieuze bevolkingsgroepen ook als zodanig aan de onderhandelingstafel zitten en niet slechts via leden in de delegaties van de Syrische regering of de Syrische oppositie die toevallig de betreffende etnische of religieuze achtergrond hebben. Deze vertegenwoordigen namelijk niet het belang van hun etnische of religieze bevolkingsgroep maar de politiek inzet van de Syrische regering of Syrische oppositie.

7. Bij het bedrag van 10 miljoen euro dat op pagina 5 genoemd wordt en dat bestemd is voor de “gematigde gewapende Syrische oppositie” heeft uw Kamer ook de nodige vragen gesteld. De antwoorden van de regering op deze vragen (om welke groepen het gaat en of uitgesloten kan worden dat deze hulp niet op indirecte wijze bij jihadistische groepen of zelfs bij ISIS terecht komt) vinden wij weinig overtuigend. Ook hier wil de regering om veiligheidsredenen erg weinig blootgeven over de identiteit van de genoemde groepen, maar naar onze vaste overtuiging dient het parlement gewoon te weten voor wie zo’n omvangrijk bedrag bedoeld is.

8. Bovenaan pagina 6 schrijft de regering over extra middelen voor de vluchtelingenopvang in Turkije, Libanon en Jordanië. Ons ontgaat de reden waarom de vluchtelingenopvang in Irak hier niet wordt genoemd. Juist vanuit Oost-Syrië, waar Nederland zal gaan bombarderen, zal de burgerbevolking vooral naar Irak vluchten. Zeker als Turkije de grens met Syrië wel hermetisch weet af te sluiten voor vluchtelingen. Verder komen we nog even terug op wat we bij punt 4 over vluchtelingen in de KAR hebben gemeld: hier zou Nederland juist met extra financiële middelen ook kunnen zorgen voor een verbetering van het lot van de niet-Koerdische vluchtelingen in de KAR.

9. Onderaan pagina 11 erkent de regering dat ook de Syrische regering tegen ISIS vecht, maar noemt het betreffende front (bij het eerder genoemde Palmyra) van minder belang. Ook hier wordt in onze ogen weer louter militair-strategisch gekeken en heeft de regering geen oog voor de Syrische bevolking in dit gebied. Afgelopen najaar hebben we bijvoorbeeld de aandacht voor uw Kamer gevraagd voor de christelijke Aramese bevolking van de iets ten oosten van Homs gelegen stad Qarantain die door ISIS onder de voet werd gelopen en waar een groot aantal Aramese christelijke burgers door ISIS werd ontvoerd. Tot ons leedwezen werd door de internationale anti-ISIS-coalitie niets ondernomen om dit ISIS-offensief te staken. In de beantwoording van vraag 44 erkent de regering ook dat ISIS in Centraal Syrië gebied heeft weten te veroveren. Precies waar deze “van minder belang” geachte frontlijn met de Syrische regering van Assad loopt. Waar ISIS Assad bevecht, mag ze kennelijk haar gang gaan, ook al gaat dat ten koste van de christelijke bevolking en de Aramese cultuur.

1. 10. Op pagina 15 wordt dat ook duidelijk gesteld: “Door inzet te concentreren op de grensoverschrijdende aanvoerlijnen vanuit Oost-Syrië naar Irak, kan worden vermeden dat Assad hiervan direct profiteert.” even verderop gevolgd door “Er zullen geen militaire acties worden uitgevoerd als er aanwijzingen zijn dat deze ten goede komen van het Assad-regime. Dit geldt in het bijzonder voor de provinciehoofdsteden van Al Hasakah en Deir-al-Zor, waar het regime nog enige militaire controle uitoefent.” Hieruit moeten we concluderen dat de bescherming van de (Aramese, christelijke) burgerbevolking ondergeschikt is aan de politiek om vooral Assad niet te helpen. Wij vinden dit zeer kwalijk en hebben u afgelopen zomer al opgeroepen hierin een andere koers te varen.

Uit de bovengenoemde punten blijkt echter dat de Nederlandse regering geen oog lijkt te (willen) hebben voor het lot van de Aramese christenen in Syrië en Irak die op het punt staan om voor het eerst in hun 2000 jaar oude geschiedenis in deze regio – die ware teisteringen als de Mongoolse invallen of de genocide van 1915 heeft doorgemaakt – juist in onze tijd uit deze regio te verdwijnen. Deze ontkenning van het bijzondere lot van de Aramese christenen blijkt expliciet uit het antwoord van de regering op vraag 27. Gevraagd naar haar oordeel over de uitspraak van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, die vorige week overigens werd overgenomen door een grote meerderheid van het Europees Parlement, dat ISIS zich schuldig maakt aan genocide, stelt de regering dat zij ISIS op systematische wijze grove mensenrechtenschendingen pleegt maar niet kan vaststellen of hier sprake is van genocide.

Een formulering die niet alleen ontkent wat er op dit moment in Syrië en Irak gaande is, maar die ons, als nazaten van de overlevenden van de Armeense Genocide en Aramese Sayfo van ruim honderd jaar geleden, ook weer pijnlijk herinnert aan het feit dat de Nederlandse regering ook vorig jaar, aan de vooravond van de honderdjarige herdenking van deze systematische en geplande volkerenmoord die ook het totaal uitwissen van het cultureel erfgoed omvatte, niet wilde erkennen dat het honderd jaar geleden om een genocide ging.

Als Aramese Beweging voor Mensenrechten kunnen we helaas maar weinig vertrouwen hebben in een militaire campagne waarbij de aanvoerlijnen naar ISIS en andere jihadistische groepen in Syrië buiten schot blijven en de bescherming van de burgerbevolking (en met name die van de kleinere minderheden die zichzelf niet met eigen milities kunnen beschermen) geen enkele rol blijkt te spelen.

Met vriendelijke groet,

Namens de Aramese Beweging voor Mensenrechten,

Aziz Beth Aho – voorzitter ABM

c.c.      De minister van Buitenlandse Zaken