Human Rights have to be a standard in the law, actions and culture of a country or community.
Especially the Human Rights of the Aramaic people in Turkey, Syria and Iraq.
Auteursarchief: Admin
Steun aan gewapende groeperingen in Syrië na de ‘gematigde oppositie’ ook de Koerden
Zie ook artikel in het AD: LINK
aan de leden van de Vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken,
via de griffier van de commissie, de heer Van Toor.
Enschede, 12 september 2018
betreft: steun aan gewapende groeperingen in Syrië na de ‘gematigde oppositie’ ook de Koerden
Geachte leden van de commissie,
Voor zover we in ons uitgebreide brievenarchief met uw Kamercommissie na hebben kunnen gaan hebben we u en de minister vanaf de zomer van 2015 bestookt met berichten die we uit Syrië kregen dat ook de ‘gematigde oppositie’ zich schuldig maakte aan gewelddadigheden tegen etnische en religieuze minderheden en dat de Nederlandse steun aan deze oppositie ook bij jihadistische organisaties terecht kwam. Vlak voor de zomer nog plaatste de Volkskrant een door ons geschreven opinie-artikel met als titel
“Nederland moet stoppen met steun aan de gewapende Syrische oppositie”. Daarin verwezen we onder andere naar het feit dat zowel de Britse als de Amerikaanse regering hun steun aan deze gematigde oppositie’ al hadden stopgezet nadat onderzoeksjournalisten hadden gewezen op de nauwe verstrengeling cq. het feitelijk samenvallen van ‘gematigde oppositie’ en jihadistische strijdgroepen.
Drie jaar lang leken onze brieven en opinie-artikelen tegen dovemansoren gericht, maar dankzij het onderzoek van Nieuwsuur en Trouw lijken de eerder afgegeven signalen dan toch doorgekomen en heeft de Kamer de regering unaniem om opheldering gevraagd. Vanzelfsprekend zullen we de ontwikkelingen
kritisch blijven volgen.
Met deze brief willen we echter nog een andere, sterk gerelateerde kwestie onder uw aandacht brengen. Een kwestie die we vanaf januari 2016 (zie het bijgevoegde opinie-artikel van 22 januari 2016) ook al onder uw aandacht poogden te brengen en die de steun van de ‘gematigde oppositie’ in Syrië, maar die aan de Koerdische bondgenoten in de strijd tegen IS in Irak en Syrië betreft.
De toen reeds uitgesproken vrees dat een groeiend en meer ruimte krijgend Koerdisch nationalisme ten koste zou gaan van de taalkundige, culturele en religieuze identiteit van in de door Koerdische milities beheerste gebieden, blijkt helaas bewaarheid te worden. Niet alleen in Noord-Irak, wat we toen aan de orde stelden, maar ook in Noord-Syrië.
Afgelopen maand bereikten ons de eerste berichten vanuit Qamishli dat de Koerdische autoriteiten die deze van oorsprong Aramese stad beheersen de Aramese scholen willen dwingen om in plaats van het
bestaande curriculum een door de Koerdische autoriteiten ontwikkeld curriculum in te voeren waarin geen ruimte meer is voor de Aramese taal, religie en cultuur en de leerlingen een herschreven Koerdische geschiedenis van het gebied onderwezen zouden krijgen. Niet alleen de Aramese bevolking, maar ook de Arabische en een deel van de Koerdische bevolking van Qamishli, die hun kinderen naar de Aramese scholen sturen omdat deze goed staan aangeschreven, zijn vorige maand de straat op gegaan om te
protesteren tegen deze maatregel.
Naast diverse geweldsincidenten eerder dit jaar tegen Arameeërs in Qamishli en omgeving waarbij ook doden zijn gevallen, is dit een zoveelste voorbeeld van hoe met Nederland en het Westen verbonden en door hen gesteunde bondgenoten in de praktijk weinig op hebben met culturele en andere godsdienst- en
mensenrechten van minderheden die zich in de door hen gecontroleerde gebieden bevinden.
We doen daarom een klemmend beroep op uw Kamer en op de Nederlandse regering om de komende dagen en weken niet alleen te focussen op wat er is misgegaan bij de inmiddels grotendeels stopgezette ondersteuning van de ‘gematigde oppositie’ in Syrië, maar ook alvast maatregelen te treffen om de daar
gemaakte fouten niet te herhalen bij de ondersteuning van de Koerdische autoriteiten en hen aan te spreken op het nakomen van afgegeven beloftes om mensenrechten en rechten van minderheden te respecteren.
Met vriendelijke groet,
namens de Aramese Beweging voor Mensenrechten,
Aziz Beth Aho – voorzitter ABM
c.c. De minister van Buitenlandse Zaken
bijlage: opinie-artikel “Geen onbeperkte steun aan Koerden” in Trouw d.d. 22 januari 2016
Erkenning genocide op Arameeërs van 1915
aan de leden van de Vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken,
betreft: Erkenning genocide op Armeniërs en Arameeërs van 1915
Enschede, 12 februari 2018
Geachte leden van de commissie,
Met het oog op het debat deze week over het gezamenlijk advies van de Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken (CAVV) en de Extern Volkenrechtelijk Adviseur (EVA) “inzake mogelijkheden, betekenis en wenselijkheid van het gebruik door politici van de term genocide” en de reactie van de regering daarop, wil de Aramese Beweging voor Mensenrechten (ABM) de volgende punten onder uw aandacht brengen:
- Zonder nadere toelichting reduceren de CAVV en de EVA het begrip ‘politici’ al in paragraaf 1 van hun gezamenlijk advies tot ‘leden van het parlement’ waarbij ze leden van de regering en dus de regering als zodanig buiten beschouwing laten. In hun advies en ook in de hoorzitting die uw Kamer over het advies organiseerde benadrukken zij vervolgens “dat parlementaire vaststellingen in het internationaal recht een andere [mindere – ABM] juridisch betekenis hebben dan handelingen van de regering” en dat “[a]an standpunten van het parlement volkenrechtelijk gezien (…) geen bijzonder gewicht [kan] worden toegekend”. Het oordeel dat er dus toe doet is het oordeel van de regering, maar het belang daarvan komt in het advies niet aan de orde.
- Een tweede reductie die de CAVV en de EVA zonder nadere toelichting al in het begin maken is dat ze zich willen beperken tot genocides of misdaden tegen de menselijkheid die nog gaande zijn. Discussies over genocides of misdaden tegen de menselijkheid uit het verleden betreffen vooral juridische vragen rond reparaties en excuses. In haar reactie stelt de regering vervolgens in haar antwoord op vraag 11 dat zij de Armeense genocide vooral als een zaak van de Turkse en Armeense regering ziet om er een gezamenlijke duiding van te geven “met als doel de noodzakelijke acceptatie en verwerking van het verleden”.
Hierbij hebben we een aantal opmerkingen:
- Wat zou de regering in deze lijn willen voorstellen inzake van de genocide die gelijk met de Armeense genocide op de Arameeërs werd gepleegd? De Arameeërs hebben geen eigen staat en dus geen eigen regering die namens hen het gesprek met de Turkse regering aan zou kunnen gaan. En dat geldt voor meer volkeren die geen eigen staat hebben en in het verleden juist wel onder een genocide hebben geleden. Je zou zelfs kunnen stellen dat de meeste volkeren die in het verleden onder een genocide geleden hebben geen eigen staat hebben die voor hen op zou kunnen komen. Wie zou volgens de Nederlandse regering namens deze slachtoffers in gesprek moeten met de regering die de daders vertegenwoordigd om tot “de noodzakelijke acceptatie en verwerking van het verleden” te komen?
- De overlevenden van de genocide die in 1915 op de Arameeërs is gepleegd wonen inmiddels voor een groot deel in het Westen en zijn staatsburger van deze landen. Ook van Nederland, waar zo’n 15.000 Arameeërs wonen. Genocide-onderzoeker Ugur Üngör wees tijdens de hoorzitting al op hun bestaan en ook op het belang dat zij – al dan niet expliciet – hechten aan de erkenning door ook hùn Nederlandse regering van het leed dat hun gemeenschap is aangedaan èn aan de inzet van ook hùn Nederlandse regering om “de noodzakelijke acceptatie en verwerking van het verleden” dichterbij te brengen.
- Door enerzijds een scherp onderscheid te maken tussen “historische” en “nog gaande” genocides en anderzijds juist het onderscheid te relativeren tussen “genocides” en “misdaden tegen de menselijkheid” gaan de CAVV, de EVA en in hun kielzog de Nederlandse regering volstrekt voorbij aan het karakter van een verschijnsel “genocide” zoals in verschillende studies naar voren is gebracht. Het gaat bij genocide niet enkel om een massamoord, maar op het verwijderen van alles wat aan het bestaan van een bevolkingsgroep herinnert: overlevenden hebben een andere identiteit gekregen, culturele sporen in schrift, gebouwen, bewoningssporen, archeologische sites worden doelbewust vernietigd en uit de geschiedschrijving geschrapt. De ontkenning van de genocide is een wezenskenmerk van dit verschijnsel en vormt er als het ware het sluitstuk van. Dat betekent dat zolang ze ontkend wordt, een genocide altijd door blijft gaan en geen historisch feit kan zijn dat als afgesloten kan worden beschouwd. Dat we als Aramese Beweging voor Mensenrechten met grote regelmaat bij de Nederlandse regering en de Tweede Kamer aandacht vragen voor de immer voortgaande onteigening van kerken en kloosters door de Turkse regering, voor de (dreigende) vernietiging van duizenden jaren oude archeologische en historische sites waarvan er vele op de UNESCO-werelderfgoedlijst staan en voor de schendingen van de culturele en religieuze vrijheidsrechten van Arameeërs in het Midden-Oosten heeft alles te maken met het tot op de huidige dag doorwerken van die genocide en het hoofdkenmerk ervan: de systematische ontkenning van het bestaan van een Aramese bevolking. Het opkomen voor de mensenrechten van de Arameeërs van vandaag heeft dus alles te maken met de erkenning van de genocide van meer dan 100 jaar geleden.
- De Nederlandse regeringen hebben de afgelopen decennia het opkomen voor de mensenrechten en voor de internationale rechtsorde altijd als één van de belangrijkste prioriteiten beschouwd in het Nederlands Buitenlands beleid. Het is ondenkbaar dat de Nederlandse regering bij grootschalige mensenrechtenschendingen elders in de wereld stelt dat dit een kwestie tussen de statelijke vertegenwoordiger van de dadergroep en die van de slachtoffergroep is. Wij zien niet in waarom dit bij genocides, de ergste mensenrechtenschending die er is, wel zou moeten gelden.
- In de kabinetsreactie van 22 december jl. is het antwoord op vraag 11 overigens gewijzigd! Er wordt nu gesteld dat er in deze kwestie geen sprake is van een uitspraak van een internationaal gerechts- of strafhof, noch van een bindende resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Dit brengt ons tot onze slotvraag: welk initiatief gaat de Nederlandse regering dit jaar, waarin zij lid is van de VN-Veiligheidsraad, nemen om tot een bindende resolutie van dit orgaan inzake de genocide op de Armeniërs en Arameeërs te komen?
Met vriendelijke groet,
namens de Aramese Beweging voor Mensenrechten,
Aziz Beth Aho
voorzitter
Arameeërs en hun erfgoed slachtoffer van de Turkse invasie in Afrin
brief ABM inzake Afrin 30-01-2018
aan de Minister van Buitenlandse Zaken,
de heer H. Zijlstra,
betreft: Arameeërs en hun erfgoed slachtoffer van de Turkse invasie in Afrin
Enschede, 30 januari 2018
Excellentie,
Het bestuur van de Aramese Beweging voor Mensenrechten doet een klemmend beroep op u om (in Europees of NAVO-verband) al het mogelijke aan te wenden de Turkse invasie in de Noord-Syrische provincie Afrin te doen stoppen.
Na de verwoestingen die ISIS de afgelopen jaren reeds heeft aangericht onder de Aramese christenen in Syrië en onder hun eeuwenoude erfgoed (zoals het UNESCO-werelderfgoed in de woestijnstad Palmyra), trekt nu het Turkse leger dood en verderf zaaiend door Afrin waarbij inmiddels al tientallen burgers waaronder ook vele vluchtelingen uit de rest van Syrië zijn omgekomen en waarbij grote delen van het Aramese erfgoed op de archeologische locatie Ain Dara zijn verwoest. Ain Dara is van groot (cultuur-)historisch belang. Het werd 3000 jaar geleden gesticht door Arameeërs en maakte deel uit van het toenmalige Aramese koninkrijk Beth Agusi dat onder andere Arpad en Aleppo omvatte.
Het grensgebied van de huidige republieken Syrië en Turkije wordt al enkele millennia door Arameeërs bewoond en vormt de culturele bakermat voor de beschavingen van het Midden-Oosten en Europa, waaronder de verspreiding van het christendom. Ruim 100 jaar geleden vond in deze regio, gelijktijdig met de Armeense Genocide ook de genocide op de Arameeërs, de Sayfo, plaats. Veel Arameeërs werden verdreven of ontvluchten het woongebied Tur Abdin in Zuidoost-Turkije om zich langs de noordgrens van de latere republiek Syrië bij hun volksgenoten te vestigen. In Zuidoost Turkije leven thans bijna geen Arameeërs meer en hun eeuwenoude kerken en kloosters (zoals het uit de vierde eeuw daterende Mor Gabriël) dreigen onteigend te worden en een andere bestemming te krijgen of definitief te verdwijnen, waarmee de genocide in de zin van het uitwissen van de allerlaatste sporen van de Arameeërs en hun eeuwenoude en rijke beschaving voltooid dreigt te worden.
In de Syrische gebieden waar de Arameeërs zich lange tijd veilig waanden heeft ISIS de laatste jaren geprobeerd om de genocide ook aan die zijde van de grens te voltooien door de daar levende Arameeërs te doden of te verdrijven en hun culturele erfgoed moedwillig te vernielen. Tijdens de inmiddels bijna zeven jaar durende oorlog in Syrië was de regio Afrin het oorlogsgeweld relatief bespaard gebleven, maar daar heeft de militaire invasie van NAVO-bondge-noot Turkije nu een eind aan gemaakt. In plaats van serieus werk te maken van de met Turkije overeengekomen vluchtelingenopvang in de regio moeten vele ontheemden die naar Afrin waren gevlucht nu weer elders een veilig heenkomen zoeken.
Turkije doet bij deze invasie een beroep op haar eigen veiligheid die ze moet verdedigen tegen de Syrische bondgenoten van de PKK en waartoe ze al eerder aangaf een bufferzone langs de Syrische grens te willen creëren. Een voornemen dat ze thans lijkt uit te voeren. Wij bepleiten de veiligheid van de Aramese burgers en hun erfgoed in deze voorgenomen bufferzone die (wederom) ernstig door de verwezenlijking van een Turkse droom wordt bedreigd. Europa en de Verenigde Staten mogen dit keer niet weer, net als 100 jaar geleden, wegkijken bij deze genocide die zich voor hun ogen voltrekt. Als ze dat doen, hebben ze niets geleerd van de geschiedenis van de afgelopen eeuw.
Bij uw ambtsvoorgangers, Timmermans en Koenders, hebben we de afgelopen jaren herhaaldelijk aandacht moeten vragen voor de verwoesting van eeuwenoud Aramees erfgoed in het Midden-Oosten als gevolg van terrorisme en oorlogshandelingen. Afgelopen najaar nog over de dreigende verwoesting van de 12000 jaar oude Aramese stad Hasankeyf door een heel ander oorzaak, namelijk de bouw van de omstreden Ilisudam door de Turkse regering in de bovenloop van de Tigris, waaruit ook weer blijkt dat het Aramees erfgoed bij hen niet in veilige handen is.
Graag hebben we binnen afzienbare tijd een ontmoeting met u op het ministerie om indringend met u over deze situatie te spreken. Daarmee zou u dan ook een belofte inlossen die uw ambtsvoorganger Koenders in het voorjaar van 2016 deed toen hij, in het kader van het Nederlands EU-voorzitterschap, kort een door ons georganiseerde hoorzitting in het Europees Parlement bijwoonde.
Met vriendelijke groet,
namens de Aramese Beweging voor Mensenrechten,
Aziz Beth Aho
voorzitter
cc. Tweede Kamer
Artikel over de verwoesting van historisch Aramese erfgoed;
https://www.timesofisrael.com/ancient-syrian-temple-damaged-in-turkish-raids-against-kurds/
Bijeenkomst ABM/EvV op 22 september 2017: “Terug naar Mosul”
Onder deze titel : “Terug naar Mosul” organiseren de Aramese Beweging voor Mensenrechten (ABM) en Enschede voor Vrede (EvV), in het kader van de landelijke vredesweek die dit jaar als thema “De Kracht van Verbeelding” heeft, op vrijdagavond 22 september a.s. van 19.30 tot 21.00 uur in het gebouw van Platform Aram, Vlierstraat 93, Enschede, een bijeenkomst met Yosé Höhne-Sparborth.Drie jaar geleden ontvluchtten duizenden moslims, christenen en jezidi de stad Mosul en omgeving toen deze door ISIS onder de voet werd gelopen. De meesten werden opgevangen in het noorden van Irak. De afgelopen maanden is Mosul gedeeltelijk op ISIS heroverd en de eerste vluchtelingen keren weer terug. Maar wat treffen ze daar aan en wat heeft de vlucht met hen gedaan? Yosé Höhne-Sparborth is de afgelopen jaren veelvuldig in Mosul, Kirkuk en Süleymaniya geweest, heeft samen met de Chaldeeuws-Katholieke bisschop Yousif Thomas Mirkis van Kirkuk en Süleymaniyah gewerkt onder de vluchtelingen en heeft in augustus een aantal teruggekeerden bezocht. Zij deelt met ons haar ervaringen.
Uw aanwezigheid wordt door ons erg op prijs gesteld.
Arameeërs vrezen vernietiging laatste sporen in Turkije
Het bericht dat het Turkse regime in de provincie Mardin op grote schaal Aramese eigendommen confisqueert en ruim vijftig kerken en kloosters met bijbehorende grond overdraagt aan het Presidium voor Religieuze Zaken (Diyanet) heeft voor woedende reacties gezorgd, ook in Nederland. De Kanttekening sprak daarover twee prominente Aramese Nederlanders.
‘De afgelopen tien jaar is de situatie van Arameeërs in Turkije van slecht naar slechter gegaan. Hoewel ik een optimistisch mens ben, vrees ik dat het de komende jaren ook niet beter gaat worden’, zegt de voorzitter van de Aramese Beweging voor Mensenrechten, Aziz Beth Aho. Er wonen ongeveer vijfentwintig duizend Arameeërs in Turkije, de gemeenschap was ooit veel groter. ‘Arameeërs hebben in de loop der eeuwen veel ellende meegemaakt en daar lijkt geen eind aan te komen. Het lijkt alsof de genocide nog niet is beëindigd’, vertelt hij. ‘Genocide is niet alleen het vermoorden van mensen, we hebben nu te maken met een culturele genocide. Wat IS in Irak en Syrië doet, doet Turkije nu in Tur Abdin. Door het plunderen van erfgoed in Hesno d-Kifo (Turks: Hasankeyf) bijvoorbeeld of het onteigenen van kerken en gebouwen.’ Tur Abdin is een heuvelachtige regio in het zuidoosten van Turkije met grote historische, religieuze en culturele waarde voor Arameeërs.
https://dekanttekening.nl/wereld/arameeers-vrezen-vernietiging-laatste-sporen-in-turkije/
Bedreiging Aramees erfgoed in Turkije door bouw Ilisudam
aan de Minister van Buitenlandse Zaken,
de heer A. Koenders,
Postbus 20061,
Den Haag
betreft: bedreiging Aramees erfgoed in Turkije door bouw Ilisudam
Enschede, 11 september 2017
Excellentie,
Waar we de afgelopen tijd meermalen aandacht hebben moeten vragen voor de verwoesting van eeuwenoud Aramees erfgoed in het Midden-Oosten als gevolg van terrorisme en oorlogshandelingen, voelen we ons thans gedwongen aan de bel te trekken over de dreigende verwoesting van Aramees erfgoed door een heel andere oorzaak, namelijk de bouw van de omstreden Ilisudam door de Turkse regering in de bovenloop van de Tigris waardoor de van oorsprong Aramese 12000 jaar oude historische stad Hasankeyf geheel onder water zal komen te staan.
De plannen van de Turkse regering om deze Ilisudam te bouwen dateren al van 1954, maar onder druk van lokale en internationale organisaties (zoals UNESCO en de Wereldbank) die opkomen voor het cultureel erfgoed hebben op verschillende momenten in de afgelopen 15 jaar Europese landen en bedrijven die bij de uitvoering van dit grootschalige project betrokken zouden zijn hun medewerking stopgezet. In 2002 ging het om het Britse bedrijf Balfour Beatty dat zich ten gevolge van publieke druk terugtrok; in 2009 de samenwerkende overheden van Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland.
Onlangs is de Turkse overheid zelf begonnen met de voorbereidingen van de dam en het bijbehorende stuwmeer waarin Hasankeyf verzwolgen zal worden. Met explosieven worden de kalkstenen kliffen rond Hasankeyf tot ontploffing gebracht: torenhoge kliffen waarin vijfduizend grotwoningen van soms tweeduizend jaar oud zijn uitgehakt en waarvan enkele thans nog (of in ieder geval tot voor kort) worden bewoond. Van voorstellen om door de dam 20 meter lager te bouwen dit historisch werelderfgoed te behouden, wil de Turkse regering niets weten.
Naast de enorme verwoestingen door ISIS van bijvoorbeeld het oude Nineve bij Mosul of van Palmyra (Tadmor) in centraal Syrië en van de historische binnensteden van Mosul Aleppo en Diyarbakir ten gevolge van de oorlogshandelingen, die alom worden gezien als de bakermat van de Westerse beschaving, dreigt door deze halsstarrige en op louter economisch gewin gerichte houding van de Turkse regering ook Hasankeyf, lange tijd regerings- en economisch centrum van een zelfstandige staat, van de aardbodem te verdwijnen.
We vragen u dringend om in Europees verband al het mogelijke te doen om deze vernielzucht een halt toe te roepen.
Met vriendelijke groet,
namens de Aramese Beweging voor Mensenrechten,
Aziz Beth Aho
voorzitter
Als Arameeërs geschiedenis worden of geschiedenis maken
Voor het eerst na meer dan een jaar, waarin zij op 25 mei 2016 samen met de Twentse Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik een bijeenkomst over die situatie van Aramese christenen in het Midden-Oosten organiseerde in het gebouw van het Europees Parlement in Brussel en – hier mede uit voorvloeiend – op 15 februari 2017 een gesprek had met vijf ambtenaren van de afdeling Midden-Oosten van het ministerie van Buitenlandse Zaken over de situatie van Arameeërs in Syrië en Irak, organiseerde de Aramese Beweging voor Mensenrechten (ABM) op woensdagavond 19 juli 2017 weer eens een publieksbijeenkomst in het gebouw van Platform Aram in Enschede.
Aziz Beth Aho Elia Barsoum
Het onderwerp was dit keer “de situatie van Arameeërs in Turkije en Libanon”. Hoewel de situatie van deze bevolkingsgroepen in de twee genoemde landen in beide gevallen in de schaduw staat van de situatie van de Arameeërs in Syrië en Irak, leek de overeenkomst tussen beide thema’s daar wel ongeveer op te houden. De bijeenkomst was dan ook meer een gelegenheidscombinatie met twee verschillende sprekers en twee verschillende aanleidingen. Omdat hiervoor geen externe spreker beschikbaar was, sprak ABM-voorzitter Aziz Beth Aho zelf over zeer actuele gebeurtenissen in Turkije die de Aramese gemeenschap in Twente ook danig beroerde, terwijl de situatie in Libanon feitelijk aan de orde kwam dankzij het feit dat de na een verblijf van 15 jaar in Enschede naar Beiroet teruggekeerde Arameeër Elia Barsoum juist deze dagen in Enschede was en zelf aanbood iets over de situatie in Libanon te vertellen die zich over het algemeen toch aan onze aandacht onttrekt. De actuele kwestie die Beth Aho aan de orde stelde betrof de recente confiscatie door de Turkse overheid van 50 Aramese kerken, kloosters en bijbehorende begraafplaatsen in de vanouds Aramese regio Mardin. Omdat de Aramese kerken in Turkije geen rechtspersoonlijkheid bezitten, worden de kerkgebouwen, kloosters en andere kerkelijke goederen beheerd door de traditionele dorpshoofden (Köy Tüzel kişiliği) van de Aramese dorpen waartoe deze kerken en kloosters behoren.
In 2013 werd een groot aantal van deze Aramese dorpen samengevoegd met de stad Mardin tot een grootstedelijke gemeente (Büyükşehir belediyesi) waardoor die traditionele dorpshoofden van het toneel verdwenen en het eigendom van de kerken en kloosters aan het lokale bestuur van deze grootstedelijke gemeente Mardin kwam. Volgens de Turkse wet diende dit de religieuze gebouwen over te dragen aan het Turkse ministerie voor godsdienstzaken (Diyanet).
Deze overdracht werd lange tijd tegengehouden door de co-burgemeesters van Mardin, de Koerd Ahmet Türk en de Aramese Februniye Akyol, die echter, in het kader van de nog immer voortgaande zuiveringsacties door de regering Erdoğan in reactie op de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016, afgelopen najaar van hun post werden ontheven. Ze werden vervangen door een lid van de AKP die de eigendomsoverdracht, ondanks protesten en rechtszaken, inmiddels wèl heeft uitgevoerd.
Dit had eind juni haar beslag en op 27 juni gaf ABM gehoor aan de noodoproep van de Aramese gemeenschap in de regio rond Mardin om vanuit Europa hiertegen protest aan te laten tekenen bij de Turkse regering. De Suryoye Aramese Federatie in Nederland (SAFN) had de Tweede Kamerfractie van het CDA reeds benaderd die Kamervragen indiende; in respons op de oproep van ABM kwamen de Tweede Kamerfracties van ChristenUnie, VVD, SP, PvdD, PVV en SGP tot een gezamenlijke actie en kwam de kwestie ook expliciet aan de orde in het Europees Parlement. Daar stond juist voor 5 juli de behandeling van het uiterst kritische rapport van Turkije-rapporteur Kati Piri (PvdA/PES) op de agenda en door Renate Sommer (CDU/EVP) werd een amendement op dat rapport ingediend waarin de Turkse regering werd opgeroepen de confiscatie van deze 50 kerken en kloosters ongedaan te maken. Dit amendement werd tijdens de behandeling expliciet ondersteund door de Nederlandse Europarlementariërs Esther de Lange (CDA/EVP) en Bas Belder (SGP) en uiteindelijk ook aangenomen.
Daarnaast hebben de co-voorzitters van de European Parliament Intergroup on Freedom of Religion or Belief and Religious Tolerance, Dennis de Jong (SP) en Peter van Dalen (CU), op 13 juli jl. namens deze Intergroup een brief geschreven aan president Erdoğan waarin ze tegen deze confiscatie protesteerden, de president opriepen in deze de Turkse grondwet te respecteren alsmede de internationale verdragen die Turkije heeft getekend en de eigendomen terug te geven aan de betreffende religieuze gemeenschap.
ABM, zo hield Beth Aho het publiek voor, blijft de ontwikkelingen nauwlettend volgen en zal zo nodig aanvullende actie ondernemen. Te vrezen valt namelijk dat deze confiscatie het begin is van een omvangrijker proces waarin het totale culturele erfgoed van de Arameeërs waaronder kerken en kloosters die dateren van de eerste eeuwen van onze jaartelling door de Turkse overheid worden geconfisqueerd, niet langer voor Aramese religieuze activiteiten gebruikt mogen worden en omgevormd worden tot in het beste geval een museum.
De Aramese gemeenschap in Libanon kampt met een heel ander probleem, zo maakte Barsoum vervolgens duidelijk. Het land telt zo’n 4 miljoen inwoners die tot zeer onderscheiden bevolkingsgroepen behoren: druzen, soennitische en sjiitische moslims, Aramese (waaronder vooral maar niet uitsluitend Maronitische) en Armeense christenen. Als gevolg van de stichting van de staat Israël in 1948 en de Zesdaagse oorlog van 1967 kwamen daar nog eens ettelijk honderdduizenden Palestijnse vluchtelingen bij die tot op de dag van vandaag veelal in omvangrijke en tot steden uitgegroeide vluchtelingenkampen verblijven. Mede door hun aanwezigheid, waardoor het kwetsbare (machts)evenwicht tussen de in Libanon aanwezige bevolkingsgroepen verstoord werd maar ook door en in reactie op hun frustratie brak destijds de Libanese Burgeroorlog uit die diepe sporen in de Libanese samenleving heeft achtergelaten.
Deze negatieve ervaring met Palestijnse vluchtelingen die zich dus als het ware in het land gevestigd hebben, er 70 respectievelijk 50 jaar na aankomst nog steeds zitten en een ontwrichtende werking op de Libanese samenleving hebben uitgeoefend, is heel bepalend voor de houding van de Libanese bevolking als het gaat om de instroom van de inmiddels tot bijna anderhalf miljoen aangezwollen groep vluchtelingen uit Syrië en Irak. Tegelijkertijd voelen de verschillende bevolkingsgroepen in Libanon een zekere verwantschap tot specifieke groepen vluchtelingen uit Syrië en Irak en willen hen dus niet afwijzen. Zo stelt ook de Aramese gemeenschap in Beiroet haar kerken en gemeenschapshuizen open voor Syrische vluchtelingen en tracht hen medische hulp te bieden en de mogelijkheid om (hoger) onderwijs te volgen hoewel de aansluiting van de onderwijssystemen in beide landen niet optimaal is. Naarmate het Westen en Amerika voorop, de grenzen echter sluit voor vluchtelingen uit het Midden-Oosten vreest Libanon dat het land blijft zitten met de anderhalf miljoen vluchtelingen waarvan velen alleen maar naar Libanon waren gekomen in de veronderstelling dat zich hier de poort naar het Westen bevond. Daarnaast verblijven in Syrië nog zes miljoen interne vluchtelingen (zogenaamde ‘ontheemden’) en als voor hen binnenkort geen perspectief daagt dan valt te vrezen dat ook zij het land zullen verlaten en wellicht naar Libanon komen omdat ze weten dat de toegang via Turkije naar het Westen, vanwege de befaamde ‘Turkije-deal’, inmiddels is afgesloten. Nog groter is de zorg over de gevolgen van de val van Mosul en weldra mogelijk Raqqa. Waar kunnen die ISIS-strijders naar vluchten? Iran en Turkije zullen ze bij de grens weten te weren, maar Libanon beschikt niet over zo’n sterke grensbewaking en nu al is in het noordoosten van het land feitelijk sprake van een door ISIS gecontroleerd gebied.
Kortom, de Aramese minderheid in Libanon vreest door de instroom van grote groepen vluchtelingen waaronder in de nabije toekomst ook steeds meer ISIS-aanhangers die in Irak en Syrië terrein verliezen maar ook door de steeds strengere migratiebeperkingen die het Westen doorvoert en waardoor deze vluchtelingen niet meer uit Libanon kunnen vertrekken nog verder gemarginaliseerd te worden. En als de verschillende gemeenschappen in Libanon die in de ogen van ISIS niet de (ware) islam volgen, zoals Arameeërs, dan hebben ze niet de mogelijkheid om zichzelf tegen het te verwachten ISIS-geweld te verdedigen. “Als het westen ons met ISIS laat zitten, geef ons dan ook de wapens om ons te beschermen,” houdt Barsoum zijn gehoor voor, ook al zou dat weer een nieuwe burgeroorlog betekenen. Syrië en Irak, zo verwacht hij, zullen binnenkort worden opgedeeld en de bevolkingsgroepen die zich in ‘hun’ deel niet langer thuis voelen zullen op drift raken en zoals zovelen voor hen, beginnend met de Palestijnen, in Libanon eindigen.
Maar dat land, zo benadrukt Barsoum, zal deze nieuwe toestroom niet aankunnen. Ook niet als het Westen in een Libanese variant van de Turkije-deal met enkele miljarden over de brug komt. Er is een punt van verzadiging bereikt. De Libanese economie kan deze extra arbeidskrachten niet opnemen. En als het Westen vooral christelijke vluchtelingen uit het Midden-Oosten zal toelaten, zoals wordt gesuggereerd, zullen in Libanon dus vooral de islamitische vluchtelingen achterblijven en de (machts)balans tussen de verschillende religieuze bevolkingsgroepen nog verder verstoren. In die situatie zullen komen mensen, door machteloosheid gedreven, wellicht weer in de verleiding naar de wapens te grijpen.
Door een tweetal aanwezige lokale politicæ en een gemeenteambtenaar wordt de vraag gesteld wat de gemeente Enschede nu zou kunnen doen aan de totaal verschillende maar in beide gevallen schrijnende situaties van Arameeërs in Turkije en Libanon. Volgens Beth Aho zou dat in ieder geval kunnen bestaan uit het aanhoren van deze verhalen en wat de Aramese gemeenschap in Enschede bezighoudt en het doorgeven ervan aan het landelijke niveau, zowel politiek als ambtelijk. Daarnaast zou gedacht kunnen worden aan stedelijke partnerschappen in het kader waarvan bezoeken gebracht kunnen worden aan de regio Mardin of aan Beiroet om zelf een indruk te krijgen van de problematiek en eventuele mogelijkheden om bij te springen. Dat kan ook door aansluiting te zoeken bij partnerschappen die omliggende gemeentes reeds in deze regio hebben of bij particuliere initiatieven. Barsoum noemt in dit verband ook (kennis)uitwisseling tussen de hoger onderwijsinstellingen en ziekenhuizen in Enschede en bijvoorbeeld Beiroet. Dat zou echt van grote morele en praktische betekenis zijn.
in de middelste rij de Enschedese gemeenteraadsleden Janny Joosten (ChristenUnie) en Ayfer Koç (CDA) en twee plaatsen verder gemeente-ambtenaar Hennie Maartens
Er moet in ieder geval íéts gebeuren, zo benadrukt Barsoum. “Als Arameeërs zijn we gewend in de geschiedenisboeken na te lezen hoe het ons verging; het wordt tijd om als Arameeërs zelf eens geschiedenis te schrijven.”
Jan Schaake
29/31 juli 2017
Behandeld worden als minderheid of als staatsburgers met mensenrechten
Op vrijdagmiddag 28 juli 2017 sprak een delegatie van de Aramese Beweging voor Mensenrechten (ABM), voor deze gelegenheid uitgebreid met de in Istanbul gevestigde Turks-Aramese advocaat en onderzoeksjournalist Erkan Metin, met de coördinator Turkije, Westelijke Balkan, Griekenland/Cyprus/Malta op het ministerie van Buitenlandse Zaken dat net deze week in een nieuw kantoorgebouw pal naast station Den Haag Centraal was getrokken. Het gesprek vond plaats op verzoek van ABM naar aanleiding van de in haar ogen zeer teleurstellende beantwoording door het ministerie van de Kamervragen over de confiscatie van 50 Aramese kerken en kloosters rond Mardin.
v.r.n.l. Aziz Beth Aho, Erkan Metin, Jacco Bos en Marcus Yalcin
De antwoorden van de minister kwamen precies één dag na de door ABM op woensdag 19 juli jl. georganiseerde bijeenkomst over dit onderwerp en met name opmerking dat het niet om een confiscatie zou gaan maar om een “eigendomsoverdracht naar aanleiding van bestuurlijke herindeling (…) conform de geldende wet- en regelgeving schoot ABM danig in het verkeerde keelgat. Op maandag 24 juli werd een kritische brief aan de minister gestuurd met als slotzin dat ABM “alle aanleiding en noodzaak zag voor een nader gesprek en gezien de ontwikkelingen in Turkije op de zo kortst mogelijke termijn”. De volgende dag was de afspraak voor vier dagen later een feit.
In het gesprek zetten Aziz Beth Aho en Erkan Metin uiteen dat de “eigendomsoverdracht” van de 50 kerken en kloosters niet op zichzelf staat. Ze moet geplaatst worden in een scala van maatregelen en ontwikkeling in Turkije die de afgelopen eeuw heeft geleid tot een geleidelijk verdwijnen van de Aramese gemeenschap die sinds mensenheugenis het gebied, dat thans in het zuidoosten van Turkije ligt, bewoont en daar aan het begin van onze jaartelling haar kerken en kloosters bouwde die tot op de dag van vandaag door deze gemeenschap worden gebruikt maar sinds vorige maand niet langer haar eigendom zijn.
Bij het Verdrag van Lausanne van 1923, waarbij de Republiek Turkije door de toenmalige internationale gemeenschap werd erkend, werden ook de culturele rechten van drie etno-religieuze minderheden vastgelegd: de Joden, de Armeniërs en de Grieken. De Arameeërs zijn als niet-islamitische en niet-Turkse minderheid vergeten en hun taal, cultuur, erfgoed en religieuze eigendommen genieten niet de bescherming van die van de andere minderheden in Turkije. Ze bestaan eenvoudigweg niet. Veel Arameeërs zijn daarop al vertrokken naar landen waar ze wel mochten bestaan.
In de jaren ’70, voorafgaand aan de oorlog tussen de PKK en het Turkse leger in Zuidoost-Turkije, woonden er nog zo’n 150.000 Arameeërs in deze regio. Net als ook nu weer werd zowel door de PKK als door het regeringsleger aan hun loyaliteit getwijfeld en kwamen ze tussen hamer en aambeeld te zitten. Velen zijn daarop naar het buitenland gevlucht (onder andere naar Nederland), anderen naar veiliger plekken in Turkije, zoals de kosmopolitische stad Istanbul waar op dit moment zo’n 20.000 Arameeërs wonen tegenover een schamele 3.000 in het oorspronkelijke woongebied in het zuidoosten van het land. In Twente wonen er op dit moment ook zo’n 20.000.
Nadat vijftien jaar geleden de strijd tussen de PKK en het regeringsleger luwde en de rust in het gebied enigszins terugkeerde, kreeg de Aramese gemeenschap te maken met bestuurlijke maatregelen die haar in haar voortbestaan bedreigen. In het kader van de toetredingsonderhandelingen tot de Europese Unie heeft Turkije het kadaster moeten moderniseren (heldere en formeel vastgelegde eigendomsverhoudingen zijn voor de EU namelijk belangrijker dan informele in de loop van de jaren gegroeide gebruiksrechten van geen rechtspersoonlijkheid bezittende religieuze gemeenschappen) waarbij Turkse en Koerdische inwoners van Zuidoost-Turkije zich op grote schaal de eigendommen van weggetrokken Arameeërs toeëigenden.
Achtergebleven Arameeërs, waaronder de bewoners van verschillende kloosters (ook de vorige maand geconfisqueerde kloosters werden nog bewoond en de aanwezige monniken zijn nu plotseling als het ware “krakers” van het klooster dat hen eeuwenlang heeft toebehoord), moeten nog steeds een kostbare en langdurige juridische strijd leveren om hun eigendommen te kunnen behouden. Het bekendste voorbeeld hiervan is het klooster Mor Gabriël, dat net als twee andere Aramese religieuze gemeenschappen, een stichtingsvorm onder de Turkse wet heeft weten te verwerven en dat als rechtspersoon in staat is om nu al vele jaren enkele tientallen procedures te voeren.
Erkan Metin voert aan dat de Turkse staat deze onteigeningen altijd wel weet in te kleuren met zakelijke argumenten en een zweem van redelijkheid, maar dat het resultaat toch is dat in dit geval de Aramese gemeenschap definitief van haar eigendommen wordt beroofd. Dat geldt voor de “eigendomsoverdracht” van de 50 kerken en kloosters, maar dat gold ook voor de confiscatie in het voorjaar van 2016 van vijf aan verschillende denominaties toebehorende kerken in het centrum van Diyarbakir waarvoor de Turkse staat het argument hanteerde dat deze kerken ernstig waren beschadigd door de gevechten tussen de PKK en het regeringsleger en tijdelijk door de regering waren geconfisqueerd om gerenoveerd te worden waarna ze weer aan de betreffende kerkgenootschappen overgedragen zouden worden. In antwoord op toen gestelde Kamervragen nam de Nederlandse regering deze redenering over, de kritiek vanuit het buitenland op deze confiscatie verstomde, maar volgens Metin zullen we heel lang moeten blijven wachten op de beloofde teruggave en is de Turkse regering dat niet van plan.
De dadendrang die de Turkse overheid op dit terrein tentoonspreidt, staat in schril contrast tot de traagheid waarmee andere verzoeken worden ingewilligd. Zo wachten de 20.000 naar Istanbul vertrokken Arameeërs al vele jaren op toestemming om in deze stad een eigen kerk te mogen bouwen en ligt het wetsvoorstel, dat op verzoek van de Europese Unie tot stand is gekomen, om religieuze gemeenschappen eenvoudiger stichtingen op te laten richten om, zoals het Mor Gabriël klooster, de religieuze eigendommen te beheren, al vier jaar te wachten om in stemming gebracht te worden. Ook de benoeming van een nieuwe Armeense patriarch, waar de Turkse overheid formeel toestemming voor moet geven, ligt al geruime tijd stil.
Volgens Metin is er echter meer aan de hand. Er worden allerlei maatregelen genomen en uitspraken gedaan die gericht zijn tegen religieuze minderheden die daardoor in toenemende mate in angst leven in het land. Eén van die maatregelen is dat in 2015 de Aramese Vereniging in Turkije door de Turkse overheid werd verboden nadat deze, in het kader van de toetredingsonderhandelingen, in 2003 voor het eerst mocht worden opgericht. De vrijheid van Arameeërs in Turkije om een eigen vereniging op te richten heeft dus krap 12 jaar geduurd! Een ander, recenter voorbeeld betreft de joodse gemeenschap in Istanbul die vereenzelvigd wordt met het recente Israëlische optreden rond de Al Aqsa moskee. Er waren heftige straatprotesten bij de Neve Shalom synagoge in Istanbul en de Turkse politie maakte duidelijk geen hand uit te zullen steken voor het geval het echt uit de hand gaat lopen. Er worden expliciete herinneringen opgeroepen aan de pogrom van Istanbul van 1955 en veel “niet-islamitische” inwoners van Istanbul overwegen serieus het land te verlaten voor het te laat is.
Metin voert aan dat het neo-Ottomanisme van Erdoğan niet zozeer het herstel is van het Ottomaanse rijk, doch veeleer een combinatie van het extreme Turks-nationalisme met de ambitie om het leiderschap in de islamitische wereld te bekleden zoals de Ottomaanse sultans die hadden als kalief. In dat streven wordt Erdoğan niet alleen steeds autoritairder, maar is bij hem ook steeds minder plaats voor niet-islamitische en niet-soennitische minderheden in Turkije. Niet alleen joden en christenen, maar ook alevieten (die overigens ook niet voorkomen in het Verdrag van Lausanne en nu vooral met Assad worden geassocieerd) is Erdoğan liever kwijt dan rijk.
Metin en Beth Aho benadrukken dat Nederland of Europa in haar publieke stellingname niet haar eigen christelijk identiteit moet aanwenden om vooral op te komen voor de positie van christenen in Turkije, maar dat ze vanuit de universele en Europese mensenrechtenverdragen, die Turkije beide heeft ondertekend, publiekelijk op zal moeten komen voor de mensenrechten van de Turkse bevolking en in het bijzonder voor de minderheden in Turkije (niet alleen christenen en joden, maar ook alevieten) die door de Turkse overheid worden geschonden. Op het gebied van mensenrechten is de afgelopen jaren echt een forse achteruitgang te zien in Turkije en daar laten de Europese ministers zich veel te weinig over uit. De regering Erdoğan is niet gevoelig voor omfloerste diplomatieke bewoordingen, maar verstaat vooral harde taal en het dreigen met bijvoorbeeld toerisme-boycots, zoals de Russische president Poetin eerder en de Duitse minister Gabriël onlangs hebben geuit. Metin benadrukt dat als de EU Erdoğan zijn gang laat gaan met de steeds verdere inperking van mensen-rechten, er op termijn juist meer vluchtelingen vanuit Turkije naar Europa zullen komen in plaats van minder.
Naast het innemen van een wat fermere en duidelijker houding jegens Erdoğan, zou de Nederlandse regering zich volgens Beth Aho in Europees verband achter de op 5 juli jl. door het Europees Parlement aangenomen resolutie kunnen scharen en dan met name achter de daarin opgenomen punten om “religieuze gemeenschappen in staat te stellen rechtspersoonlijkheid te verwerven”, “alle restricties ten aanzien van de opleiding, benoeming en opvolging van geestelijke weg te nemen”, “alle vormen van op godsdienst gebaseerde discriminatie of belemmeringen uit te bannen” en “er bij de regering op aan te dringen de recent in beslag genomen kerken in de regio Diyarbakir aan hun rechtmatige eigenaars terug te geven”.
Na afloop van dit gesprek legden de aanwezige ABM-bestuursleden Metin, die lid is van het partijcongres van de pro-Koerdische HDP, vervolgens ook de vraag voor naar zijn verwachtingen ten aanzien van het referendum in de Koerdische Autonome Regio in Irak en ten aanzien van het voorstel van Chaldeeuwse, Aramese en Assyrische politieke partijen omtrent de toekomst van de vlakte van Ninevé. Twee onderwerpen die afgelopen zondag ook centraal stonden bij het gesprek met de Chaldeeuws-katholieke aartsbisschop van Kirkuk en Süleymaniya, Yousif Thomas Mirkis.
Ten aanzien van het Koerdisch referendum meent Metin dat dit een ramp kan betekenen voor de daar woonachtige christenen. Barzani is een bondgenoot van Erdoğan en volgt in zekere zin eenzelfde nationalistische èn religieuze politiek waarin geen ruimte is voor een niet-Koerdische en niet-soennitische bevolking. En waar in Turkije de afgelopen honderd jaar het idee van laïcisme (scheiding van kerk en staat) nog enigszins wortel heeft geschoten, is dat in het Koerdistan van Barzani volstrekt afwezig en zullen de Aramese christenen dus echt een Koerdisch-islamitische overheid tegenover zich vinden. Metin bevestigt de veronderstelling dat Barzani in 2014 een soort verdelingsverdrag van Noord-Irak met ISIS heeft gesloten, waarbij beiden elkaars territorium zouden respecteren en samen het gezag van de (sjiitische) centrale overheid van Irak verder zouden ondergraven.
Ten aanzien van het idee van een beveiligde christelijke autonome regio in de vlakte van Ninevé is zijn standpunt aanmerkelijk positiever dan dat van Yousif Thomas Mirkis en de patriarch van de Chaleeuws-katholieke kerk, Louis Sako. Geconfronteerd met de uitspraken van beide prelaten dat de Aramese christenen in Irak in de eerste plaats Irakees zijn en hun plek ook als burger van Irak moeten zien, herinnert hij eraan dat de patriarch van de Syrisch-Orthodoxe kerk destijds, nadat bleek dat de Arameeërs niet voorkwamen in het Verdrag van Lausanne, stelde dat dit niet erg was omdat de Arameeërs in Turkije burger van Turkije waren en dus Turk en als Turken hun burgerrechten zouden krijgen. “En zie wat daarvan terecht is gekomen,” aldus Erkan Metin. Het gebied zou beschermd moeten worden door een internationale VN-macht, maar Metin erkent dat een dergelijke VN-macht op Cyprus ook weinig uit heeft kunnen richten en dat VN-lidstaten alleen troepen voor een dergelijke VN-macht zullen leveren als ze er zelf belang bij hebben.
Jan Schaake
28/29 juli 2017
[aangepast 23-4-2020]
ABM organiseert een bijeenkomst over de actuele situatie van de mensenrechten van Arameeërs in Turkije en Libanon
Enschede, 14 juli 2017 – De Aramese Beweging voor Mensenrechten (ABM) organiseert op woensdagavond 19 juli 2017 in het verenigingsgebouw van Platform Aram (Vlierstraat 93, Enschede) een bijeenkomst over de actuele situatie van Arameeërs in Turkije en Libanon. Hun situatie staat in de schaduw van hun volks- en geloofsgenoten in Syrië en Irak, maar recente ontwikkelingen laten zien dat aandacht voor hun lot ook noodzakelijke is.ABM-voorzitter Aziz Beth Aho zal tijdens deze bijeenkomst ingaan op de recente confiscatie van 50 veelal eeuwenoude Aramese kerken en klooster rond de stad Mardin in Zuidoost-Turkije door de Turkse regering. Op aangeven van ABM zijn de afgelopen weken daarover zowel diverse Tweede Kamerleden als Europarlementariërs in het geweer gekomen en Beth Aho zal schetsen waartoe deze acties inmiddels hebben geleid.
Daarnaast zal de in Beiroet woonachtige Libanese Nederlander Elia Barsoum ingaan op de situatie van de Arameeërs in Libanon waar een wankel evenwicht tussen dezelfde bevolkingsgroepen die in Syrië en Irak met elkaar in oorlog zijn bedreigd ziet worden door een overweldigende groep vluchtelingen uit dit oorlogsgebied die daarbij hun eigen trauma’s, wraakgevoelens en onderlinge vijandigheid meenemen naar een land dat zelf een langdurige en talrijke wonden achterlatende burgeroorlog achter de rug heeft.
U bent van harte welkom bij deze bijeenkomst aanwezig te zijn èn om deze uitnodiging binnen uw eigen kring verder te verspreiden.